Huiselijk geweld is een structureel maatschappelijk probleem, zowel in Nederland als in het buitenland, en kan fataal aflopen. In Nederland worden jaarlijks ongeveer 50 mensen omgebracht in huiselijke kring. In het buitenland, zoals in Portugal, Nieuw-Zeeland, en Engeland en Wales komen dergelijke zaken van fataal huiselijk geweld in aanmerking voor een review. Tijdens een dergelijke huiselijk geweld review (HG-review) wordt bekeken hoe de zaak verlopen is, en op welke punten de betrokken partijen contact hadden met instanties. Er wordt geïnventariseerd of er signalen gemist zijn die tot meer effectieve interventie hadden kunnen leiden, en of de zaak benodigde procesverbeteringen bij de instanties aan het licht brengt. In dit onderzoek willen wij verkennen of dergelijke HG-reviews ook in Nederland ingezet kunnen worden, en hoe een dergelijk instrument ingericht kan worden. Onderzoeksvragen Hoe zijn HG-reviews in het buitenland georganiseerd? Wat zijn de ervaringen met HG-reviews in het buitenland? Welke mogelijkheden zijn er om HG-reviews in Europees en Caribisch Nederland in te voeren op een manier die bijdraagt aan het verbeteren van het beleid en de aanpak van de ernstigste vormen van huiselijk geweld? INHOUD Inleiding Methodologie Bevindingen Samenvatting en Conclusies

Het “Experiment Gesloten Coffeeshopketen” (EGC) heeft als doel om te kijken of en hoe telers gedecriminaliseerd op kwaliteit gecontroleerde cannabis aan de coffeeshops in 10 Nederlandse gemeenten kunnen leveren en wat de effecten hiervan zijn. De kwaliteitscontrole wordt uitgevoerd door de telers, onder toezicht van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Voor de cannabis die verkocht wordt tijdens het EGC zijn limieten gesteld voor verschillende mogelijke contaminanten: aflatoxines, zware metalen, micro-organismen en gewasbeschermingsmiddelen. Om vast te stellen wat de situatie is ten aanzien van de aanwezigheid van contaminanten voorafgaand aan de beschikbaarheid van legaal geteelde cannabis is een verkennende baselinemeting uitgevoerd. Om die reden zijn in Nederlandse coffeeshops 105 hasj- en wietmonsters aangekocht en geanalyseerd. De resultaten zijn vervolgens vergeleken met de voor het EGC gestelde limieten. INHOUD Inleiding Methode Resultaten Discussie Conclusies

FACTSHEET Ontwikkelingen in drugscriminaliteit en middelengebruik en strafbaar gedrag Op basis van de meest recente update van de Nationale Drug Monitor besteedt deze factsheet aandacht aan nieuwe cijfers over drie ontwikkelingen in drugscriminaliteit en middelengebruik en strafbaar gedrag in de afgelopen jaren. Deze ontwikkelingen en andere trends in drugscriminaliteit en middelengebruik en strafbaar gedrag staan in de update van de NDM (Nationale Drug Monitor) van het Trimbos-instituut en het WODC. Deze update is uitgevoerd door Regioplan. NDM2024 De Nationale Drug Monitor (NDM) is alleen digitaal te raadplegen op de website van het Trimbos-instituut (zie link hiernaast). INHOUD NDM Middelen per soort (cannabis, cocaïne, opioïden, ecstasy, amfetamine, NPS, GHB, psychedelica, slaap- en kalmeringsmiddelen, lachgas, ketamine, ADHD-medicatie, alcohol, tabak) Wetgeving, beleid en preventie Drugscriminaliteit Middelengebruik en strafbaar gedrag

De hoofdvraag van het onderhavige onderzoek is of de Wet tegemoetkoming schade bij rampen (Wts) in zijn huidige vorm toekomstbestendig is met het oog op rampen die, mede onder invloed van extreem weer en klimaatverandering, ons land bedreigen en gelet op de verzekeringsmogelijkheden. De tweede hoofdvraag van dit onderzoek is of er goede redenen zijn om de Wts in de huidige vorm toepasbaar te laten zijn in Caribisch Nederland: op de eilanden Bonaire, Sint-Eustatius (Statia) en Saba (de BES). Beide hoofdvragen worden ontkennend beantwoord. Daarnaast worden concrete aanbevelingen gedaan ter versterking van de Wts en wordt aanbevolen om voor de BES een (maatwerk)regeling te creëren in plaats van de huidige Wts. INHOUD Aanleiding en onderzoeksvragen Doel, inhoud en begrenzing van de Wt Uitvoeringspraktijk en verwachtingen van burgers Klimaatrisico’s en verzekerbaarheid Verzekeringsmogelijkheden nu en in de toekomst Onverzekerbare en onverhaalbare rampschade in het buitenland De opvang van rampschade in Caribisch Nederland Aspecten van staatssteun Toekomstscenario’s voor de Wts Conclusies en aanbevelingen

Justitiële verkenningen bestaat 50 jaar. Deze aflevering is gewijd aan dit gouden jubileum. Tien jaar geleden verscheen er ter gelegenheid van het robijnen jubileum een aflevering waarin het tijdschrift zelf in het zonnetje werd gezet. Ter gelegenheid van het gouden jubileumnummer richten de makers van dit tijdschrift hun blik hoofdzakelijk naar buiten, en een klein beetje naar binnen. Ze kijken zowel terug als vooruit. Voor de terugblik zijn auteurs bereid gevonden om hun licht te werpen op vijf onderwerpen op het terrein van justitie en veiligheid die van oudsher met maatschappelijke onrust gepaard gaan; onderwerpen die in de afgelopen vijftig jaar dan ook tot de terugkerende thema’s in Justitiële verkenningen behoorden. De vooruitblik kwam tot stand door een call for papers waarin werd gevraagd om korte bijdragen over mogelijke of waarschijnlijke ontwikkelingen in de nabije of verre toekomst rond onderwerpen op het terrein van justitie en veiligheid die mogelijk met maatschappelijke onrust gepaard gaan. In deze jubileumaflevering staat ook een vraaggesprek met Hans Boutellier en Marit Scheepmaker, de twee voormalige hoofdredacteuren die in de afgelopen jaren het langst aan het roer van Justitiële verkenningen hebben gestaan, opgeteld maar liefst 30 jaar. Zij blikken vooruit op de volgende vijftig jaar Justitiële verkenningen. INHOUD Inleiding Arjan Nuijten-Drugs: is de maatschappelijke onrust weergekeerd? Leo Lucassen-Naoorlogse nieuwkomers in een onwillig immigratieland Beatrice de Graaf-Tussen terreur en terrorisme. De geschiedenis van een democratische worsteling Miranda Boone en Hester de Boer-De gevangenis als spiegel van de samenleving. Hoe maatschappelijke onrust ook invloed heeft op de omvang en samenstelling van de detentiepopulatie Ido Weijers-Een halve eeuw jeugdcriminaliteit Zicht op de toekomst Marnix Eysink Smeets-Omarm de chaos Lorenzo Pasculli-Het recht toekomstbestendig maken. Een onderzoeksmanifest Yarin Eski en Iris van Sintemaartensdijk-Lift off! Ruimtecriminologie in Nederland Johan Hiemstra en Jacob van der Ploeg-Dat voelen we aan ons water Willem Bantema en Wouter Stol-Lokale ordehandhaving in een veranderende digitale wereld Edwin Bakker en Roy Hofkamp-Maatschappelijke onrust en de toekomst van bewaken en beveiligen Margo Verbaarschot, Adinda van de Walle en Jip Colenbrander-Professioneel politiewerk op een langzaam stervende aarde Jasper De Paepe-De toekomst van de gebiedsgebonden politieprofessie in een gedigitaliseerde samenleving Fleur Hilhorst en Jaco van Hoorn-De toekomst van politieleiderschap Henk Elffers-Het kan niet anders: binnenkort zullen alle strafrechters opgelegde straffen glashelder motiveren Max Kommer-Graden van vrijheidsbeneming Terugblik met twee hoofdredacteuren Wim Bernasco en Bob van der Vecht-Vijftig jaar Justitiële verkenningen: een gesprek met Hans Boutellier en Marit Scheepmaker

De aanpak van georganiseerde criminaliteit brengt voor Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) in de praktijk nieuwe uitdagingen met zich mee, in het bijzonder om te voorkomen dat gedetineerden tijdens hun berechting en detentie hun criminele activiteiten voortzetten. Dit onderzoek concentreert zich op recente ontwikkelingen in de gedetineerdenpopulatie, met het accent op (zorgen over) de aanwezigheid van een zwaardere categorie van hoogrisico-gedetineerden in het Nederlandse gevangeniswezen, alsook naar wat hiervan de gevolgen zijn voor DJI. De volgende onderzoeksvraag stond in dit onderzoek centraal: Welke ontwikkelingen doen zich voor in de in- en uitstroom van verschillende typen gedetineerden, hoe verhouden deze ontwikkelingen zich tot de instroom van personen betrokken bij vormen van ondermijnende criminaliteit en welke gevolgen hebben deze ontwikkelingen voor DJI als verantwoordelijke organisatie voor de detentie van justitiabelen in Nederland? Deze centrale onderzoeksvraag hebben de onderzoekers geoperationaliseerd in de volgende vier deelvragen: Wat leert bestaand (internationaal) onderzoek over de aard en aanpak van (georganiseerde) criminaliteit in of vanuit detentie? Welke ontwikkelingen doen zich voor in de gedetineerdenpopulatie in Nederland en hoe verhoudt dit zich tot de instroom van gedetineerden die betrokken zijn bij vormen van ondermijnende criminaliteit? Wat is de aard en ontwikkeling van ondermijnende criminaliteit binnen DJI? Wat zijn de gevolgen van aard en ontwikkelingen op het gebied van ondermijnende criminaliteit voor (de diensten van) DJI? INHOUD Inleiding Beschikbare wetenschappelijke inzichten over de aard en aanpak van georganiseerde criminaliteit in en vanuit detentie Ontwikkelingen in de gedetineerdenpopulatie Het wat en wie van ondermijning bij DJI Selectie en plaatsing van de hoogrisico-doelgroep Afstand en nabijheid in de alledaagse omgang met de hoogrisico-doelgroep Het spanningsveld rondom veiligheid bij DJI: resocialisatie, risico's en humaniteit Conclusie

Dit onderzoek komt voort uit de wens van het ministerie van Justitie en Veiligheid om meer inzicht te krijgen in de overwegingen die vluchtelingen uit voormalig Joegoslavië hadden om in Nederland te blijven of weer te vertrekken, nadat zij naar Nederland vluchtten voor het oorlogsgeweld in hun land. De achterliggende gedachte is dat hieruit lessen te trekken zijn, die de Nederlandse overheid kan helpen anticiperen op wat mensen die uit Oekraïne zijn gevlucht en die momenteel in Nederland verblijven, mogelijk gaan doen als de situatie in hun thuisland stabiliseert. Dit onderzoek beoogt antwoord te geven op de volgende twee vragen: Wat zijn de overwegingen (geweest) van mensen die uit voormalig Joegoslavië zijn gevlucht om in Nederland te blijven, dan wel te vertrekken uit Nederland? Welke lessen kan de Nederlandse overheid daaruit trekken om te anticiperen op wat mensen die uit Oekraïne zijn gevlucht en die momenteel in Nederland verblijven mogelijk gaan doen als de situatie in hun thuisland stabiliseert? INHOUD Over komen en gaan Achtergrond Vertrek, terugkeer en vervolgmigratie Methoden Uitkomsten Joegoslavië Uitkomsten Oekraïne Conclusies

Sinds 2019 is er sprake van een landelijke daling in het volume van jeugdbeschermingsmaatregelen en jeugdreclasseringstrajecten. Dit onderzoek heeft tot doel om zowel een landelijk als regionaal beeld te schetsen van deze volumedalingen en om te identificeren welke factoren de daling mogelijk kunnen verklaren. Daarbij staat de volgende onderzoeksvraag centraal: welke factoren verklaren de volumeontwikkeling van jeugdbeschermingsmaatregelen en jeugdreclasseringstrajecten en zijn bruikbaar voor verdere beleidsvorming en het mogelijk kunnen anticiperen op toekomstige volumeontwikkelingen? Het onderzoek bestaat uit vier delen: een eerste verkenning van de verklarende factoren van de volumedalingen (deel A), een kwantitatieve (deel B) en kwalitatieve (deel C) verdieping in de omvang en ontwikkeling van het volume van jeugdbeschermingsmaatregelen en jeugdreclasseringstrajecten in de afgelopen drie jaar op landelijk en regionaal niveau en een overkoepelende, verklarende analyse van de gevonden verklarende factoren en ontwikkelingen, gevolgd door een of meerdere scenario’s voor de ontwikkelingen in de komende drie jaar (deel D). In deze tussenrapportage worden de bevindingen van deelonderzoek A weergegeven. In dit deelonderzoek is verkennend en in de breedte onderzocht welke bevorderende en beperkende factoren volgens professionals werkzaam in de jeugdbeschermings- en jeugdreclasseringsketen mogelijk van invloed zijn op de volumedalingen in die ketens. INHOUD Inleiding en onderzoeksopzet Cijfermatige analyse Bevindingen vragenlijsten en focusgroep Tussenconclusie

De Wet handhaving kraakverbod is op 1 juli 2022 in werking getreden. Belangrijkste doel van de nieuwe wet is om de doorlooptijd bij een strafrechtelijke ontruiming van een kraakpand te verkorten. Waar de krakers voorheen de mogelijkheid hadden een kort geding aan te spannen tegen de voorgenomen ontruiming bij de voorzieningenrechter, is het nu de rechter-commissaris die binnen drie dagen beslist over de eis tot ontruiming. Op deze wijze wil de wetgever het ‘woonmodel’-gedrag bij het kraken voorkomen. De evaluatie bestaat uit drie deelonderzoeken: de nul-meting, de één-meting en de eindevaluatie. Het hier voorliggende onderzoeksverslag beschrijft de uitkomsten van de één-meting waarmee de situatie anno 2023 – dus na het inwerkingtreden van de nieuwe wet – in kaart is gebracht. De tweeledige probleemstelling voor de één-meting luidt als volgt: Wat is de situatie met betrekking tot de aard en omvang van kraken alsmede de handhaving van het kraakverbod in het eerste jaar na de inwerkingtreding van de wet? En welke veranderingen zijn er opgetreden ten opzichte van de uitgangssituatie in het jaar voorafgaand aan de wetswijziging? Wat zijn de eerste gevolgen van de nieuwe wet voor enerzijds (de werkprocessen van en administratieve last voor) politie, OM en rechterlijke macht en anderzijds de rechtsbescherming van krakers, met name rond de toepassing van de ontruimingsmogelijkheid uit de wet? INHOUD Inleiding Kraakincidenten 2023: aard en omgeving Kraakincidenten 2023: procedures rond ontruimingen Veranderingen voor de nieuwe wet Strafrechtelijke vervolging van krakers Conclusies

Samenvatting Tot een aantal jaar geleden beschouwden veel Nederlanders onze rechtsstaat als redelijk goed functionerend. Met name de toeslagenaffaire en onrust rondom de gaswinning in Groningen hebben daar verandering in gebracht. In het rechtsstaat-rapport van de Staatscommissie van 2024 werd geconcludeerd dat de rechtsstaat is verwaarloosd en nodig gerepareerd moet worden. Ook onderzoekers kunnen hieraan bijdragen. Daarbij gaat het niet alleen om staatsrechtelijk geleerden die kijken naar hoe de rechtstaat is of zou moeten worden ingericht. Er is meer diversiteit nodig in het onderzoek, bijvoorbeeld onderzoek waarin wordt gekeken naar de uitwerking die onderdelen van de rechtsstaat op mensen hebben. Dit themanummer van Justitiële verkenningen geeft een aantal voorbeelden van manieren waarop hier invulling aan kan worden gegeven. INHOUD Inleiding Marc Hertogh - Een empirische benadering van de rechtsstaat. Enkele hoofdlijnen voor een nieuwe onderzoeksagenda Quirine Eijkman en Esther van Eijk - Onderzoek naar toegankelijke (rechts)hulp: een versterkingvan de rechtsstaat? Maarten Stremler - De europeanisering van de Nederlandse rechtsstaat Jelle van Buuren - Wij, de levende vrouwen en mannen van vlees en bloed - Spelen om te leven Summaries