Rechtspraak om de hoek

Abstract

This special issue of Justitiële verkenningen ‘Court around the corner’ focuses on the (physical) distance between the judiciary and the citizen. Many court locations in the Netherlands have been closed in recent years, with the aim of realizing cost savings through the centralization of justice. But even after the revision of the judicial map in 2013, which closed a substantial part of the court locations, the costs kept only increasing. In the meantime a genuine counter-movement seems to have emerged. It focuses on effective services, wants to leave the (ivory) office towers and be present in the neighborhoods. In Dutch parliament research was requested into the applicability of (elements of) the Belgian Peace Judge, and justice provisions ‘in every municipality’. An experiment with a ‘consultation judge’ in Groningen received enthusiastic follow-up with district, neighborhood and rule judges elsewhere in the country. A serious limitation of these experiments however is these procedures can only be started if both parties agree. Research shows that if the parties have the will to get out of it together, this often works without a judge. Matters that do come to court are primarily those disputes in which one party wants something, but the other benefits from the persistence of the impasse. Therefore it seems obvious that a latent need for administration of justice lies mainly in a low-threshold procedure in which the other party is obliged to appear in court.

ARTIKELEN: Roland Eshuis - De geografische inrichting van de rechtspraak Emese von Bóné - De vrederechter in historisch perspectief Wim Wetzels - De pilot van de Rotterdamse Regelrechter Dick Allewijn - Vrijwillige rechtspraak: rechters op het mediationpad? Annerie Smolders - De Rijdende Rechter als rolmodel. Hoe reality televisie het beeld van de rechtspraak beïnvloedt Kim van der Kraats - Experimenten in de civiele rechtspraak: een oplossing voor welk probleem? Maurits Barendrecht - De best mogelijke rechtspraak. SAMENVATTING: In dit themanummer ‘Rechtspraak om de hoek’ staat de (fysieke) afstand van de rechtspraak tot de burger centraal. In de afgelopen jaren zijn veel zittingslocaties gesloten, met als doel kostenbesparingen te realiseren door centralisatie van de rechtspraak. Vooralsnog is dat doel niet bereikt. Ook na de herziening van de gerechtelijke kaart in 2013, waarbij een aanzienlijk deel van de zittingslocaties werd gesloten, gingen de kosten slechts omhoog. Desondanks verscheen recent een rapport van de Boston Consultancy Group, dat opnieuw voorstelt een aantal gerechtsgebouwen te sluiten om zo besparingen te realiseren. De Raad voor de rechtspraak (opdrachtgever van het rapport) heeft zich overigens van dat advies gedistantieerd. Analoog aan de vele sluitingen van rechtspraaklocaties lijkt een heuse tegenbeweging te zijn ontstaan. Deze tegenbeweging stelt effectieve dienstverlening centraal, wil de (ivoren) kantoortorens verlaten en aanwezig zijn in de wijken en buurten. In de Tweede Kamer is onderzoek gevraagd naar de toepasbaarheid van (elementen van) de Belgische Vrederechter, en om rechtspraakvoorzieningen ‘in elke gemeente’. Een experiment met een ‘spreekuurrechter’ in Groningen, die veel zaken op locatie behandelt, kreeg enthousiaste navolging met wijk-, buurt- en regelrechters elders in het land. De spreekuurrechter en vergelijkbare initiatieven maken gebruik van artikel 96 Rv, dat partijen in een geschil de mogelijkheid biedt hun geschil aan een rechter naar keuze voor te leggen. De experimenten stellen daarbij een aantal formele vereisten die in reguliere procedures gelden buiten werking, en bieden de procedure tegen een laag griffierecht aan. Een serieuze beperking is evenwel dat de procedure alleen doorgang kan vinden als beide partijen daarmee instemmen. Onderzoek wijst uit dat als partijen de wil hebben er samen uit te komen, dit vaak ook zonder rechter wel lukt. Zaken die wél voor de rechter komen, zijn vooral díe geschillen waarin één partij iets wil, maar de andere gebaat is bij het voortbestaan van de impasse. Voor die gevallen biedt een procedure op basis van artikel 96 Rv dus geen uitkomst. De latente behoefte aan rechtspraak – waarin evenmin wordt voorzien door mediators of geschillencommissies – lijkt vooral te liggen in een laagdrempelige procedure waarin participatie van de wederpartij geen vrijblijvende kwestie is.