Burgerparticipatie in veiligheid

Abstract

Civilian participation in public security is a pluriform phenomenon. There are courageous individual citizens daring to stand up when confronted with criminality in public space, but also Community WhatsApp groups of local residents sharing information among each other and with the police on suspicious situations in the neighbourhood. Others join a neighbourhood watch group or become a police volunteer. But apart from describing these various forms the authors in this issue have tried to distinguish the ‘active substances’ of civilian participation: under what circumstances are participation projects effective? Several authors offer original insights in the phenomenon. One of these is that the role of the administration is changing under the influence of civilian participation. Another author found that the success of Community WhatsApp groups can be (partly) explained by the reward for attentive members, which consists of the appreciation of their fellow residents. Of course civilian participation has moral implications too. There is a risk of perverse effects like excessive social control, ethnic profiling and age discimination (towards young people). Every observation of a person or event different from ‘normal’, can be framed as a potential threat or as ‘suspicious’. Therefore a critical reflection on the participation of cititens in public security and its integration into security policies is needed. Also, we should be aware that there is no consensus among the population on what public security means, while the motives of people to get involved in public security activities differ greatly. Mobilising citizens on the basis of fighting crime therefore bears the risk of producing differences and conflicts in society instead of creating open, tolerant and inclusive communities.

ARTIKELEN: M.B. Schuilenburg - Overheidsparticipatie in burgerprojecten: Over Buurt Bestuurt, Hillesluis en Schrödingers kat V. Lub - Buurtwachten in Nederland: Ontwikkeling, mechanismen en morele implicaties M. Boutasmit en E. Snel - Buurtsurveillance in de Haagse Schilderswijk – door de ogen van jongeren uit de buurt B. Vollaard - Private bijdragen aan publieke veiligheid: Effecten van Buurt WhatsApp M. Thaens en D. de Kool - Vrijwilligers bij de Nationale Politie: Leren van andere organisaties J. Terpstra - Tussen Heumensoord en Winschoten: Over de tegenstrijdige betekenis van burgerparticipatie in de veiligheidszorg SAMENVATTING: Burgerparticipatie in veiligheid is een populair en veelvormig fenomeen. Er zijn burgers die de moed hebben om in te grijpen wanneer er wat mis gaat op straat, maar ook whatsapp -groepen waarmee buurtbewoners de politie én elkaar op hoogte stellen wanneer ze iets verdachts zien in hun buurt. Denk ook aan burgersurveillanten en projecten waarin burgers samen met de politie de belangrijkste problemen in de wijk benoemen en de aanpak daarvan prioriteit krijgt. Er zijn ook burgers die nog een stapje verdergaan in hun verlangen een bijdrage te leveren aan de publieke veiligheid, zij worden vrijwilliger bij de politie. Maar niet alle vormen van burgerparticipatie zijn zo onschuldig. Zo betoogt Jan Terpstra in zijn afsluitende reflectie op dit themanummer dat we ook anonieme klagers die hun gal spuien op internet als burgerparticipanten moeten beschouwen, en dat geldt ook voor groepen als Soldiers of Odin die een klopjacht hielden op een asielzoeker die vrouwen zou hebben lastig gevallen. Deze laatste voorbeelden worden in beschouwingen over burgerparticipatie en veiligheid vaak gemist. Uit de artikelen in dit themanummer kunnen diverse, onderling samenhangende oorzaken van dit fenomeen worden gedestilleerd. Een eerste, voor de hand liggende oorzaak is de toegenomen mondigheid van burgers. Een tweede oorzaak achter de opkomst en groei van burgerparticipatie in het veiligheidsdomein is het besef dat de politie onmogelijk alle overlast en vormen van kleine criminaliteit alleen af kan handelen. De klassieke strafrechtelijke aanpak is te beperkt voor een effectieve aanpak van criminaliteit en overlast. Daarom worden andere partijen, waaronder burgers en bedrijven, mede verantwoordelijk gemaakt voor het veiligheidsprobleem. De criminoloog Garland spreekt in dit verband van een ‘strategie van responsabilisering’ waarmee de staat in toenemende mate maatschappelijke organisaties en burgers probeert te activeren om het formele veiligheidsbeleid aan te vullen met een netwerk van meer of minder informele sociale controle. Een derde en laatste reden voor de opkomst en groei van burgerparticipatie is dat de overheid manieren zoekt om te besparen op de uitgaven in het veiligheidsdomein. Burgerparticipatie is zo een bestuurstechniek om burgers ‘gratis’ te laten werken voor de overheid.