Ouderenmishandeling

Abstract

Although attention for elder abuse has been growing in the last couple of years, it is still difficult to get to grips with this phenomenon. For instance the size of the problem is still unknown. How to do reliable research on elder abuse is one of the topics dealt with in this special issue of Justitiële verkenningen (Judicial Explorations). The articles deal furthermore with the advantages and disadvantages of the dominant and rather broad definition of elder abuse. Elder abuse is often understood as the result of stress in personal relations between the elder and his (informal) care givers. However, some authors argue that elder abuse also is a result of the way in which society and its institutions are organized . Research shows that the elderly feel often marginalized and mistreated by ‘the system’. The prosecution of financial abuse of elderly is also a topic in this issue, while another article analyzes the so-called ‘levenstestament’, a power of attorney giving certain trusted people the authority to manage money affairs, property and medical decisions on behalf of an older person who is ill or mentally incapable. Also the Dutch policy aiming to fight and prevent elder abuse is described. On top of this two articles are dealing with elderly becoming victims of crime.

Ouderenmishandeling staat sinds 2010 op de politieke agenda en krijgt de laatste jaren steeds meer aandacht. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) stelde in 2011 het Actieplan ‘Ouderen in veilige handen’ op, waarna er verschillende initiatieven, voorlichtingscampagnes en scholingen van de grond kwamen om hulpverleners, artsen, familieleden van ouderen en ouderen zelf nader te informeren over dit probleem. Het laatste onderzoek naar de prevalentie van ouderenmishandeling in Nederland dateert uit 1996. Hierin gaf 5,6% van de geïnterviewde ouderen aan slachtoffer te zijn van fysiek of verbaal geweld, verwaarlozing of financiële uitbuiting. Staatssecretaris Martin van Rijn van VWS kondigde afgelopen zomer aan dat er op korte termijn een groot onderzoek zal plaatsvinden naar aard en omvang van ouderenmishandeling. Het is niet eenvoudig daar een goed beeld van te krijgen. Onderschatting van het probleem dreigt bijvoorbeeld als een methode wordt gekozen die de meer kwetsbare en afhankelijke ouderen niet of moeilijk bereikt. Daar staat tegenover dat de meest in zwang zijnde en zeer ruime definitie van ouderenmishandeling zou kunnen leiden tot een overschatting van de prevalentie. Deze luidt: ‘al het handelen en het nalaten van handelen van al degenen die in een terugkerende persoonlijke of professionele relatie met de oudere (iemand van 65 jaar of ouder) staan, waardoor de oudere persoon lichamelijke en/of psychische en/of materiële schade lijdt en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid’. In de praktijk kunnen hier zowel zware mishandeling onder vallen als situaties waarin – al dan niet opzettelijk – (mantel)zorgers steken laten vallen. Psychische mishandeling is soms eveneens moeilijk aan te tonen, zeker als er sprake is van familierelaties die al jarenlang worden gekenmerkt door conflicten en/of onaangename interactiepatronen. Ouderenmishandeling wordt nogal eens in verband gebracht met ‘ontspoorde’ mantelzorg. O.a. vanuit oppositiepartijen is erop gewezen dat mantelzorgers overbelast raken als onbedoeld effect van het huidige beleid om veel verzorgings- en verpleeghuizen te sluiten en ouderen zo lang mogelijk thuis te laten wonen. Het is de bedoeling dat gemeenten ervoor zorgen dat hulpverleners tijdig misstanden signaleren en adequate maatregelen nemen, maar de praktijk wijst uit dat dit in de ene gemeente beter lukt dan in de andere. In dit themanummer komen diverse aspecten van ouderenmishandeling evenals het gevoerde beleid van VWS aan de orde. Daarnaast is er enige aandacht voor ouderen als slachtoffer van criminaliteit.