Toekomstgerichte begeleiding en vrijwillige terugkeer van afgewezen alleenstaande minderjarige vreemdelingen

Abstract

In het nieuwe opvangmodel voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV’s) dat sinds 2016 geldt, worden jongeren met een afgewezen asielaanvraag apart opgevangen van jongeren met een verblijfsstatus. Op deze manier kunnen ze begeleid worden naar een toekomst die in principe in het land van herkomst ligt, terwijl de jongeren met een verblijfsstatus begeleid worden richting integratie in Nederland. Deze factsheet beschrijft hoe de toekomstgerichte begeleiding van AMV’s met een afgewezen asielaanvraag eruitziet en welke knelpunten en mogelijke oplossingen er zijn met betrekking tot zowel deze begeleiding als aantoonbaar, vrijwillig vertrek uit Nederland. De bevindingen zijn gebaseerd op acht focusgroepen met begeleiders (mentoren en jeugdbeschermers) van deze jongeren en met overige betrokkenen uit verschillende organisaties (49 deelnemers in totaal).Voor de begeleiders van AMV’s met een afgewezen asielaanvraag is het meest prominente knelpunt de bespreekbaarheid van een toekomst in het land van herkomst: jongeren willen het er niet over hebben en mentoren vinden het op hun beurt moeilijk om het onderwerp aan te kaarten. Andere knelpunten zijn: onvoldoende tijd om te investeren in een betere vertrouwensrelatie, een negatieve groepsdynamiek in de opvang, verwachtingen van mentoren en jeugdbeschermers die niet altijd overeenkomen betreffende elkaars taakverdeling, een onderwijssysteem dat gericht is op integratie en een starre Internationale Schakel Klas. Ten tijde van de focusgroepen was het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) bezig met het doorvoeren van het traject ‘Toekomstperspectief van AMV gericht op terugkeer’ dat gericht is om de toekomstgerichte begeleiding van afgewezen AMV’s te verbeteren.Er zijn verschillende knelpunten die in de weg staan van vrijwillige terugkeer van afgewezen jongeren: ouders en/of jongeren die niet mee willen werken aan terugkeer of jongeren die niet terug willen naar hun ouders, het stellen van uitgeprocedeerde jongeren in vreemdelingenbewaring (of het dreigen daarmee), het beëindigen van begeleiding en opvang bij het bereiken van de 18-jarige leeftijd, lange doorlooptijden van verblijfsrechtelijke procedures, het gebrek aan een ondersteunend netwerk en aan langdurige herintegratiemogelijkheden na terugkeer. Sommige van deze knelpunten kunnen ertoe leiden dat jongeren uit de opvang vertrekken met onbekende bestemming. Het inzetten van kindvriendelijke informatie en communicatietechnieken vanaf het begin van de asielprocedure, het afschaffen van vreemdelingenbewaring voor AMV’s, langdurige begeleiding van teruggekeerde jongeren en monitoring van hun situatie in het herkomstland zijn oplossingen die aangedragen zijn voor vrijwillige, duurzame terugkeer van AMV’s.