Terugkeer: verschillende belangen en perspectieven

Abstract

ARTIKELEN: Huub Verbaten - 25 jaar terugkeerbeleid: fappez toujours. De fictie van een coherent terugkeerbeleid Arjan Leerkes - Terugkeer door legitimiteit? Alternatieven voor afschrikkingsbeleid ten aanzien van irreguliere migranten Christian Mommers - Eigen verantwoordelijkheid voor terugkeer: op zoek naar de grenzen Laura Cleton - Tussen dwang en drang. Hoe terugkeercounselors de 'vrijwillige terugkeer' van ongedocumenteerde migranten realiseren Lars Breuls - Werken aan terugkeer in vreemdelingenbewaring? Een blik op de werkpraktijken van terugkeerfunctionarissen en hun interacties met opgesloten personen Karlien Strijbosch - Slachtoffers, criminelen of helden? Mannelijke migranten in Senegal na terugkeer uit Europa. SAMENVATTING: De terugkeer van migranten zonder verblijfsrecht. Het is al lang een politiek gevoelig hot topic in de Europese Unie als geheel, maar ook in Nederland. Toch blijft het fenomeen ‘terugkeer’ voor veel mensen moeilijk te doorgronden. In dit themanummer wordt de terugkeerproblematiek vanuit verschillende perspectieven belicht. Op grond van de Vreemdelingenwet 2000 heeft een persoon zonder recht op verblijf (‘vreemdeling’) de plicht Nederland uit eigen beweging te verlaten. Echter, de praktijk van terugkeer is weerbarstig. De bijdragen in dit themanummer raken aan verschillende aspecten van discussies rondom het thema van terugkeer en laten tegenstrijdige belangen zien tussen de verschillende bij terugkeer betrokken actoren, zoals de Nederlandse overheid en de migrant. We kijken terug op 25 jaar terugkeerbeleid en zoomen vervolgens in op de verschillen tussen instrumentele en normatieve modellen van wetsnaleving in het bewerkstelligen van terugkeer. Daarna volgt een kritische bespreking van de eigen verantwoordelijkheid van de migrant binnen het terugkeerbeleid, waarin wordt gepleit voor een meer begrensde opvatting van de eigen verantwoordelijkheid, die de grondrechten van de migrant en internationale wetgeving bovendien respecteert. Een volgend artikel is gewijd aan de uitvoeringspraktijk van ‘vrijwillige’ terugkeer dat laat zien hoe terugkeercounselors de tegengestelde belangen proberen te overbruggen van de Nederlandse overheid en die van migranten van wie verwacht wordt dat zij terugkeren naar hun land van herkomst. Ook worden in dit nummer Nederland en België vergeleken wat betreft beleid en organisatie van vreemdelingenbewaring en de invloed van verschillen hierin op de werkpraktijk en interacties tussen functionarissen en migranten. Tot slot krijgen we aan de hand van verhalen van twee migranten een inkijkje in PhD-onderzoek over mannelijke migranten die zijn teruggekeerd van Europa naar Senegal. Alle bijdragen belichten belangrijke aspecten van terugkeer. Gezamenlijk geven zij ons een veelzijdig beeld in de verschillende perspectieven van beleid, migrant en het land van herkomst. Dit themanummer maakt eens te meer duidelijk dat er geen gemakkelijke oplossingen zijn voor het terugkeerprobleem en toont de enorme complexiteit ervan.