Buitenlandse financiering en beïnvloeding van religieuze instellingen in Nederland

Abstract

In the Netherlands, religious institutions are responsible for funding their own religious activities. Based on the principle of separation of church and state, the Dutch government has not contributed to funding religious institutions and their activities since 1982. Religious institutions, therefore, primarily rely on donations from within their own community. In addition, they can raise funds from other private individuals, foundations and private organisations. Like any other organisation, religious institutions are not bound by the national borders in their fundraising activities. However, the desirability of such foreign funding to religious institutions has been subject to a public debate in the Netherlands, which has primarily focused on Islamic institutions.In 2015, a feasibility study conducted by RAND Europe into this topic found that the available information was insufficient to make a reliable estimate of the total size of foreign funding of Islamic institutions. Therefore, a bottom-up approach was chosen for this study: information on funding sources would be requested from the religious institutions themselves. In addition, this study has a broader focus than previous research, as it is not limited to Islamic institutions. Instead of analysing the total size of foreign funding, this study focuses on the relative size of foreign funding of the religious institutions: on the one hand relative vis-à-vis the other sources of funding of the institutions within a denomination; and on the other hand relative vis-à-vis other religious movements or communities. The central question of this study was: What is the relative size and nature of foreign funding of religious institutions between the largest denominations in the Netherlands and inside the relevant movements or branches of these denominations and to what extent is the funding combined with undesirable influence?

Vanuit de gedachte ‘wie betaalt, bepaalt’ bestaan er zorgen over ongewenste beïnvloeding van religieuze instellingen vanuit onvrije landen. Deze zorgen richten zich met name op nationalistische invloed via religieuze instellingen en op invloed door religieuze stromingen die een andere rechtsorde voorstaan dan de Nederlandse democratische rechtsstaat.Aangezien een haalbaarheidsstudie door RAND naar dit onderwerp in 2015 had uitgewezen dat de beschikbare informatie tekortschoot om tot een betrouwbare inschatting van de totale omvang van buitenlandse financiering van moskeeën te komen, werd in de opzet van dit onderzoek gekozen voor een bottom-up benadering, waarbij informatie wordt opgevraagd bij de religieuze instellingen zelf. Daarnaast is het onderzoek breder opgezet dan eerder onderzoek, door het onderzoek niet te beperken tot islamitische instellingen maar het te richten op de grootste kerkgenootschappen en geloofsgemeenschappen in Nederland: kerken, parochies en gemeenten aangesloten bij de Rooms-Katholieke Kerk (RKK), Protestantse Kerk in Nederland (PKN), Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt), Gereformeerde Gemeenten, Christelijke Gereformeerde Kerken, Hersteld Hervormde Kerk en de Anglicaanse Kerk in Nederland, evenals een groot aantal migrantenkerken en alle identificeerbare moskeeën. De aandacht van het onderzoek gaat uit naar de jaren na publicatie van het vorige RAND-rapport: de periode 2016-2019. In plaats van de totale omvang van buitenlandse financiering is dit onderzoek gericht op de relatieve omvang van buitenlandse financiering aan deze instellingen: enerzijds relatief ten opzichte van de totale inkomsten van de instellingen binnen een religieuze stroming en anderzijds ten opzichte van andere religieuze stromingen of geloofsgemeenschappen.De centrale vraagstelling van dit onderzoek luidt derhalve: Wat is de relatieve omvang en aard van buitenlandse financiering aan religieuze instellingen tussen de grootste denominaties in Nederland en binnen relevante stromingen of afsplitsingen van deze denominaties en in hoeverre gaat deze financiering gepaard met ongewenste beïnvloeding? INHOUD: 1. Introductie 2. Doelstelling en aanpak 3. Religieuze instellingen in Nederland en hun financiën 4. Resultaten enquête 5. Resultaten van het bureauonderzoek 6. Casestudies 7. Conclusies en reflectie